Men spreekt van een 'lui oog' als het oog gezond is, maar ook eventueel met de juiste bril, niet goed kan zien. Het kijken met dit oog is niet voldoende ontwikkeld. De medische benaming voor een ‘lui oog’ is amblyopie. Een lui oog kan alleen ontstaan in de periode dat het scherp zien nog in ontwikkeling is (tot en met de basisschoolleeftijd). Dit is ook de beste periode waarin een lui oog te behandelen is. Een lui oog is de meest voorkomende oorzaak van blindheid en slechtziendheid aan één oog. Van alle mensen op de wereld heeft ongeveer 3-5% een lui oog.
In deze aflevering van 'De Televisiedokter' wordt uitgelegd wat een lui oog en scheelzien is.
"Hij heeft ons prachtig voor de gek gehouden"
Henriëtte
"Hij heeft ons prachtig voor de gek gehouden" Henriëtte
Het verhaal van Marijn
Bij Henriëtte zitten oogaandoeningen in de familie en dus had ze er bij haar zoon Marijn extra op gelet. Maar zelf had ze niets gemerkt en ook op het consultatiebureau kwam de driejarige Marijn goed door de test. "Later bleek dat hij ons toen prachtig voor de gek gehouden heeft," vermoedt Henriëtte, "want na het onderzoek van de schoolverpleegkundige in groep 2 werd Marijn wel meteen naar de orthoptist doorgestuurd.
In de eerste maanden na de geboorte ontwikkelt het gezichtsvermogen van een baby zich snel. Deze ontwikkeling wordt gestimuleerd door te kijken en waar te nemen. Wanneer een baby geboren wordt ziet hij 'schimmen'. Gedurende de eerste 8-10 levensjaren ontwikkelt de gezichtsscherpte zich tot 100%.
De oorzaken van een 'lui oog'
Soms is het moeilijk te constateren of een kind een 'lui oog' (amblyopie) heeft. Een kind is zich meestal niet bewust dat het minder goed ziet. Als er geen sprake is van duidelijk scheelzien merken anderen vaak niet dat er sprake is van een lui oog.
Oorzaken van een 'lui oog' (amblyopie) kunnen onder andere zijn:
Scheelzien Het beeld van het afwijkende oog wordt in de hersenen uitgeschakeld om dubbelzien te voorkomen. Op den duur verleert het oog het kijken en wordt het 'lui' (amblyoop).
Brilafwijking Een 'lui oog' (amblyopie) kan optreden wanneer het beeld dat in een oog wordt gevormd onscherp is, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een brilafwijking die niet of onvoldoende gecorrigeerd is. Dit onscherpe beeld krijgt in de hersenen minder aandacht en wordt min of meer verdrongen. Op den duur kan hierdoor een 'lui oog' ontstaan. Meestal is er aan een dergelijk oog uitwendig niets te zien. Deze vorm van amblyopie is moeilijk op te sporen en komt alleen maar tot uiting bij een zorgvuldige gezichtsscherptebepaling. Wanneer beide ogen een brilafwijking hebben, kunnen ook beide ogen lui worden. Het wazige beeld dat in de ogen binnenkomt, zorgt ervoor dat het zien (in de hersenen) zich niet goed ontwikkelt.
Organische afwijking in de bouw van een oog Voorbeelden van een organische afwijking van een oog zijn bijvoorbeeld een hangend bovenooglid (ptosis) of een aangeboren troebeling van de normaal heldere delen van het oog zoals van het hoornvlies of van de ooglens (staar/cataract). Door de organische afwijking komt er geen of een onscherp beeld in de hersenen, waardoor een lui oog kan ontstaan.
Combinatie van bovenstaande punten De diagnose lui oog / amblyopie wordt gesteld door een orthoptist. In geval van een organische afwijking wordt de diagnose in samenwerking met de oogarts gesteld. Tijdens een orthoptisch en oogheelkundig onderzoek wordt gekeken of er sprake is van een lui oog en wat de oorzaak hiervan is.
"Pascalle weet heel goed wat ze wil"
Michelle
"Pascalle weet heel goed wat ze wil" Michelle
Het verhaal van Pascalle
"Pascalle weet heel goed wat ze wil: als ze later groot is gaat ze in een Mini rijden. En daar heeft ze alvast een kamer vol posters en modellen van," vertelt Michelle over haar dochter. En diezelfde Mini is waarschijnlijk ook de reden dat Pascalle heel trouw is geweest aan haar oogtherapie in de afgelopen jaren.
Volgens Irma lijkt de meest gestelde vraag van de afgelopen jaren wel: "wanneer mag de pleister af?" Toch is voor haar dochter Evi het 'plakken' nooit een probleem geweest. Ze is er heel gemakkelijk in en wil haar oogpleister juist op naar school. Evi draagt ook een bril. Tijdens voetballen en hockey draagt Evi een sportbril.
Een 'lui oog' is het gevolg van een achterstand in de ontwikkeling van het zien. Deze achterstand moet weer ingehaald worden. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de consequente behandeling van het luie oog een hoog slagingspercentage heeft. De aanwezigheid van amblyopie daalt van ongeveer 3-4% van de bevolking voordat behandeld wordt, naar ongeveer 1% na amblyopiebehandeling.
Hoe eerder een ‘lui oog’ ontdekt wordt, hoe eerder het behandeld kan worden, hoe groter de kans dat een maximale gezichtsscherpte behaald wordt.
Een vroegtijdig gestarte behandeling die trouw wordt uitgevoerd leidt tot de beste resultaten.
Afhankelijk van de oorzaak van het luie oog wordt door de orthoptist een behandelplan opgesteld. Dit behandelplan kan bestaan uit het voorschrijven van een bril, oogpleisters, afdekkapje, oogdruppels of een combinatie hiervan. In het geval van een organische afwijking van het oog zal de oogarts u adviseren over de mogelijkheden van behandeling.
De orthoptist zal bij het opstellen van het behandelplan, in overleg met de ouder(s)/verzorger(s) bepalen welke behandelmethode geschikt is. Hierbij worden de effectiviteit, de risico's en de mogelijke psychosociale invloeden van de behandelmethode besproken.
Bij alle behandelmethoden wordt de gezichtsscherpte van het goede oog tijdelijk verslechterd, zodat het luie oog gedwongen wordt om te kijken. Op deze manier wordt door de hersenen alleen het luie oog gebruikt om te kijken en zal hierdoor de gezichtsscherpte van dit oog verbeteren. Bij de vervolgcontrole bepaalt de orthoptist of de gekozen behandelmethode effectief is of dat deze aangepast moet worden. De controles worden herhaald totdat de maximale gezichtsscherpte van het luie oog behaald is. De totale behandelingsduur kan, afhankelijk van de ernst van het luie oog, oplopen tot enkele jaren.
Tot slot heeft de behandeling van het luie oog dus als doel de ontwikkeling van de gezichtsscherpte van het luie oog te stimuleren en te verbeteren. Het heeft dus geen invloed op de brilafwijking en het verbetert de oogstand ook niet.
Nazorg
Nadat de maximale gezichtsscherpte van het luie oog is behaald, is het belangrijk dat de behandeling rustig afgebouwd wordt. Wanneer direct gestopt wordt met de behandeling is de kans groter dat het luie oog weer terugkomt. De orthoptist zal uw kind nog regelmatig voor controle op het spreekuur zien.
"Dat ik er zelf niks van gemerkt heb vind ik het ergste"
Irma
"Dat ik er zelf niks van gemerkt heb vind ik het ergste" Irma
Het verhaal van Evi
"Dat ik er zelf niks van gemerkt heb vind ik het ergste," vindt Irma over het gezichtsvermogen van haar dochter, "zelf heb ik ook lenzen, dus een dochter met een bril verbaast me niet. Dat Evi altijd veilig in de buurt van me bleef lopen zag ik meer als karakter van mijn kindje," vertelt Irma over haar dochter, "dat associeerde ik niet met slecht zicht."
Hoe kun jij helpen? Op school en thuis Het afplakken van het oog heeft tot gevolg dat het kind, vooral in het begin van de behandeling, minder ziet en hierdoor mogelijk onzekerder is. Daarom enkele adviezen voor tijdens het afplakken.
Werken aan bewustwording
Geef erkenning aan het gevoel van jouw kind/leerling. Als hij/zij aangeeft het vervelend te vinden om een bril te dragen of een pleister te plakken leg dan uit dat dit klopt maar dat het nodig is om beter te gaan zien.
Bevorder het besef bij het kind dat hij/zij zelf goed trouw moet zijn aan de therapie. Het gaat er namelijk niet om dat jij als ouder of leerkracht blij wordt van het dragen van bril of pleister, maar dat jouw kind/leerling er beter van gaat zien.
Als je zelf een positieve benadering hebt zal jouw kind/leerling dit overnemen.
Regelmaat biedt duidelijkheid
Kies een vast moment van afplakken dat het beste past bij jouw kind/leerling. Dat kan ook in overleg met behandelende orthoptist. Een vast moment werkt voor beide partijen: je hebt geen twijfels over of je het al gedaan hebt en jouw kind/leerling weet waar hij/zij aan toe is.
Aan de ene kant heeft afplakken in de ochtend het voordeel van het energieke moment van je kind. Aan de andere kant kun je in de middag je kind thuis beter in de gaten houden.
Leg het uit door aan te sluiten op de belevingswereld van kinderen: ‘de pleister mag eraf als we fruit gaan eten’ of ‘na het overblijven mag de pleister af’.
Ook bij het afbouwen van de pleister is het goed om vaste dagen af te spreken: ‘zaterdag, zondag en woensdag slaan we voortaan over’ zegt meer dan ‘het hoeft nog maar vier keer per week’.
Tips voor dichtbij kijken
Gebruik voldoende licht, kleur en contrast.
Maak lijnen van werkjes dikker en vergroot eventueel kleinere taken.
Laat gebruik maken van een duidelijke pen of viltstift.
Sommige taken kunnen extra tijd kosten.
Twijfel je over bepaalde situaties overleg dan met de behandelend orthoptist.
Tips voor veraf kijken
Zet het kind voor in de klas, of geef het de mogelijkheid naar het bord te lopen.
Let erop dat mimiek moeilijk af te lezen is, ondersteun dit met woorden.
Geef het kind vooraf de mogelijkheid plaatjes of werkjes van dichtbij te bekijken.
Schrijf groot genoeg op het bord of bied de tekst groot aan met een goed contrast.
Tips bij gym en buiten zijn
Door het afplakken mist je kind/leerling een deel van het gezichtsveld. Diepte inschatten kan lastig zijn. Dus wees alert bij op- en afstapjes.
Snel overzicht kan moeilijker zijn; maak bij tikkertje of balspelen gebruik van een fel gekleurde bal en hesjes.
Tip: belonen helpt zeker!
Dagelijkse beloningen en goede resultaten stimuleren therapietrouw.
Goed gedrag kun je belonen door als ouder of leerkracht te bepalen of de pleister wel of niet op de motivatieposter terecht komt. En op de motivatieposter zijn verschillende beloningsmomenten te markeren.
Therapietrouw kun je belonen met iets extra’s: zelf een toetje kiezen, langer opblijven et cetera.
Het allerbelangrijkste is het kind te blijven stimuleren en motiveren om het uiteindelijke doel te bereiken: twee superogen!
Aan de hand van 10 vragen en antwoorden kunnen kinderen informatie over amblyopie vinden. Tevens is er op de website kindenziek.nl ook een link naar de officiële medische richtlijn van de amblyopie behandeling te vinden.